᾿Απὸ τὸ ῾Αγιολόγιο τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ἐν Ρωσίᾳ

᾿Απὸ τὸ ῾Αγιολόγιο τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ἐν Ρωσίᾳ

῾Η Σύναξις

τῶν ῾Οσίων Γερόντων

τῆς ῾Ιερᾶς Μονῆς

τῆς ῎Οπτινα*

Οἱ 14 Στάρετς:

Μωϋσῆς, ᾿Αντώνιος, Λεωνίδας/

Λέων, Μακάριος, ῾Ιλαρίων,

᾿Αμβρόσιος, ᾿Ανατόλιος Αʹ,

᾿Ισαὰκ Αʹ, ᾿Ιωσήφ, Βαρσα-

νούφιος, ᾿Ανατόλιος ὁ Νέος,

Νεκτάριος, Νίκων καὶ ᾿Ισαὰκ1

Μνήμη: 11η ᾿Οκτωβρίου

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ τῆς ῎Οπτινα εὑρίσκεται στὴν περιοχὴ Καλούγκα, σὲ

κάποια ἀπόστασι ἀπὸ τὴν πόλι Κοζέλσκ, διακόσια περίπου

χιλιόμετρα νοτίως τῆς Μόσχας, στὴν δεξιὰ ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Ζίν-

τρα, στὶς παρυφὲς πυκνοῦ δάσους.

Καθ᾿ ὅλον τὸν ΙΘʹ αἰ. καὶ μέχρι τοὺς διωγμούς, τοὺς ὁποίους

ἐκίνησαν οἱ μπολσεβῖκοι, ὑπῆρξε κέντρο ἑνὸς μεγάλου κινήματος πνευ-

ματικῆς ἀνανεώσεως, ἡ ὁποία ἀντλοῦσε ἀπὸ τὴν ῾Ησυχαστικὴ Παρά-

– 2 –

δοσι ποὺ μετέφεραν στὴν Ρωσία οἱ μαθητὲς τοῦ ῾Οσίου Πατρὸς

ἡμῶν Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ († 15η Νοεμβρίου 1796).

Γνωστὴ ἤδη ἀπὸ τὸν ΙϚʹ αἰ., ἡ ῾Ιερὰ Μονὴ τῆς ῎Οπτινα ἐρημώθη-

κε τελείως, ἐξ αἰτίας τῶν μέτρων, τὰ ὁποῖα ἐπέβαλε ἡ Αὐτοκράτειρα

Αἰκατερίνη Βʹ κατὰ τῶν Μοναχῶν (1764).

Πρὸς τὰ τέλη τοῦ ΙΗʹ αἰ., ὁ Μητροπολίτης Μόσχας Πλάτων, διερχό-

μενος ἀπὸ τὴν ῎Οπτινα, ἐντυπωσιάσθηκε ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τοῦ

τόπου καὶ ἐπεφόρτισε τὸν ῾Ηγούμενο ᾿Αβραὰμ τῆς Μονῆς Πέσνοσα,

νὰ ἀνακαινίση τὸ Μοναστήρι καὶ νὰ ἀποκαταστήση τὴν κοινοβιακὴ

ζωὴ καὶ τὴν πνευματικὴ Παράδοσι τοῦ ῾Οσίου Παϊσίου.

* * *

ΤΡΙΑΝΤΑ χρόνια ἀργότερα, τὸ 1821, ὁ ᾿Επίσκοπος τῆς Καλούγκα

Φιλάρετος, μελλοντικὸς Μητροπολίτης Κιέβου, ἔνθερμος ὑποστηρι-

κτὴς τοῦ ἡσυχαστικοῦ ἰδεώδους τοῦ ῾Οσίου Παϊσίου, ἵδρυσε —ὡς

ἐξάρτημα τῆς Μονῆς— τὴν ῾Ιερὰ Σκήτη τοῦ Προδρόμου, γιὰ τοὺς

Μοναχοὺς ἐκείνους ποὺ ἤθελαν νὰ ἀφιερωθοῦν ὁλοκληρωτικὰ στὴν

προσευχή.

Γιὰ νὰ τὴν ὀργανώσι τῆς Σκήτης, προσεκάλεσε δύο κατὰ σάρκα

ἀδελφούς, τὸν Μωϋσῆ καὶ τὸν ᾿Αντώνιο (Πουτίλωφ)2, οἱ ὁποῖοι ζοῦ-

σαν ἤδη μία δεκαετία στὰ δάση τοῦ Ροσλάβλ (περιοχὴ τοῦ Σμολέν-

σκ), ὑπὸ τὴν καθοδήγησι πνευματικῶν Πατέρων τοῦ κύκλου τοῦ

῾Οσίου Παϊσίου.

᾿Εκεῖ, μέσα στὴν σιωπὴ καὶ τὴν ἀδι-

άλειπτη προσευχή, ὁ ΜΩΥΣΗΣ ἔμαθε

νὰ δαμάζη τὸν φλογερὸ καὶ ὀργίλο χα-

ρακτῆρα του.

Μετὰ ἀπὸ πίεσι τοῦ ᾿Επισκόπου, χει-

ροτονήθηκε Πρεσβύτερος καὶ ἀπαρνή-

θηκε τὸν πόθο του νὰ ἀφιερωθῆ ὁλο-

κληρωτικὰ στὴν προσευχὴ καὶ τὴν θε-

ωρία, προκειμένου νὰ ἀναλάβη τὶς ἀ-

ναγκαῖες οἰκοδομικὲς ἐργασίες στὴν ῾Ιερὰ

Μονὴ καὶ τὴν νεοπαγῆ Σκήτη.

Εὑρίσκετο στὴν Μόσχα γιὰ νὰ συγ-

κεντρώση χορηγίες, ὅταν πληροφορή-

θηκε ὅτι ἐξελέγη ῾Ηγούμενος. Παρέμεινε

– 3 –

στὸ ἀξίωμα αὐτὸ τριάντα ἑπτὰ χρόνια, κατὰ τὰ ὁποῖα ἀναλώθηκε

δίχως φειδὼ γιὰ τὴν προκοπὴ τοῦ ῾Ιεροῦ Κοινοβίου.

«Πλούσιος ἐν πενίᾳ», ὅπως τοῦ ἄρεσε νὰ λέγη, ἐπιχειροῦσε πάν-

τοτε μεγάλα ἔργα δίχως νὰ ἔχη τὰ ἀπαραίτητα κονδύλια, ὑπολογί-

ζοντας μόνο στὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Γιὰ τὴν διαχείρισι τῆς Μονῆς

βασιζόταν στὴν εὐαγγελικὴ ἐντολὴ νὰ μὴ μεριμνᾶ γιὰ τὴν αὔριον

(Ματθ. ϛʹ 34) καὶ εἶχε ὡς ἀρχὴ νὰ μὴν ἀφήνη ποτὲ νὰ μαζεύωνται

χρήματα, τὰ ὁποῖα διαμοίραζε στοὺς πτωχούς.

Σὲ ἐποχὲς ἀνέχειας, ξεκινοῦσε σημαντικὲς ἐργασίες ἀποκλειστικὰ

καὶ μόνον γιὰ νὰ συνδράμη τὶς ἀνάγκες τοῦ λαοῦ, ἔστω καὶ ἂν

αὐτὸ ἐσήμαινε ὅτι τὸ Μοναστήρι θὰ ἔμενε δίχως ψωμί.

Δὲν ἐφρόντιζε καθόλου γιὰ τὴν περιουσία, τὴν ὁποία κάποιοι

ὑποψήφιοι γιὰ τὴν μοναστικὴ ζωὴ πρόσφεραν στὸ Μοναστήρι. Προ-

τιμοῦσε νὰ δέχεται στὴν ᾿Αδελφότητα ὑποψηφίους πτωχοὺς ἢ ἀνήμ-

πορους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους δὲν ὑπῆρχε καμμία ἐλπίδα νὰ συναπο-

κομίση κανεὶς οἰκονομικὸ ὄφελος.

Παρὰ τὶς ἔξοχες ἀρετές του καὶ τὶς ἱκανότητές του γιὰ πνευμα-

τικὴ καθοδήγησι, ὁ ᾿Αρχιμανδρίτης Μωϋσῆς περιωρίζετο στὴν διατή-

ρησι τῆς εὐταξίας τῆς ᾿Αδελφότητας καὶ ἄφηνε στοὺς Στάρετς ὅ,τι

ἀφοροῦσε τὴν πνευματικὴ ζωὴ τῶν Μοναχῶν.

Χάρις σὲ αὐτόν, ἦλθαν καὶ ἐγκατεβίωσαν στὴν Σκήτη οἱ ῞Οσιοι

Γέροντες Λεωνίδας καὶ Μακάριος, οἱ ὁποῖοι ἔθεσαν στὴν ὑπηρεσία

τῶν ᾿Αδελφῶν καὶ τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τὸ χάρισμα τῆς διακρίσεως

καὶ τῆς προοράσεως.

῎Ετσι λοιπόν, καθιέρωσαν τὸν θεσμὸ τῶν Γερόντων (στάρτσεστ-

βο), ὁ ὁποῖος θὰ ἔφερνε μεγάλη δόξα στὸ εὐλογημένο Μοναστήρι

τῆς ῎Οπτινα καὶ τοῦ ὁποίου θεσμοῦ εἰσηγητὴς εἶναι δυνατὸν νὰ

θεωρηθῆ ὁ Στάρετς Μωϋσῆς.

᾿Εν τούτοις, αὐτὴ ἡ προφητικὴ ἄσκησις τῆς πνευματικῆς καθοδη-

γήσεως, ἡ ὁποία σύντομα θὰ σαγήνευε τὰ πλήθη, προεκάλεσε ἀρ-

χικῶς βίαιες ἀντιδράσεις ἀπὸ πλευρᾶς καχύποπτων ῾Ιεραρχῶν καὶ

ζηλόφθονων Μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι κατήγγειλαν τὸν ῾Ηγούμενο Μωϋσῆ

στὶς ἐκκλησιαστικὲς ᾿Αρχὲς ὡς ἐπικίνδυνο νεωτεριστή.

῾Ο Γέρων Μωϋσῆς ὑπέμενε ὅλες αὐτὲς τὶς ἀντιξοότητες μὲ ταπεί-

νωσι ποὺ ὅλο καὶ μεγάλωνε, ἀναλαμβάνοντας μόνος τὶς εὐθῦνες,

ὥστε νὰ ἀφήση ἀπερίσπαστους τοὺς Στάρετς.

– 4 –

Πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἔλεγε μὲ ταπείνωσι: «Γνωρίζω τώ-

ρα, ὅτι εἶμαι ὁ ἔσχατος πάντων».

῎Εφθασε στὴν ἡλικία τῶν ὀγδόντα χρόνων. ῎Επασχε ἀπὸ ὑδρω-

πικία, ἡ ὁποία τὸνἐκρατοῦσε καθηλωμένο στὴν κλίνη του, δὲν ἔπαυσε

ὅμως νὰ διοικῆ τὸ Κοινόβιο καὶ νὰ μεριμνᾶ ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν παρα-

μικρὴ λεπτομέρεια.

᾿Εκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ τὴν 16η ᾿Ιουνίου 1862, ἀφοῦ προηγουμένως

ἐνεδύθη στὴν κλίνη του τὸ Μέγα Σχῆμα, τὸ ὁποῖο ποθοῦσε ἐκ

νεότητος αὐτοῦ καὶ τὸ ὁποῖο δὲν εἶχε λάβει μέχρι τότε, προκειμένου

νὰ θέση τὸν ἑαυτό του στὴν διακονία τῶν ᾿Αδελφῶν.

* * *

ΜΕΤΑ τὸν διορισμὸ τοῦ Γέροντος Μωϋσέως

ὡς ῾Ηγουμένου, ὁ ἀδελφός του ΑΝΤΩΝΙΟΣ

τοποθετήθηκε ἐπὶ κεφαλῆς τῆς ῾Ιερᾶς Σκή-

της (1825) 3.

᾿Εκ νεότητος αὐτοῦ ποθοῦσε νὰ ἀκο-

λουθήση τὸν μοναχικὸ βίο. Μετέβη στὸ

δάσος τοῦ Ροσλάβλ, ὅπου ἀσκήτευε ὁ

κατὰ σάρκα ἀδελφός του Γέρων Μωϋσῆς,

ἀφοῦ προηγουμένως ὑπέστη πολλὰ βά-

σανα καὶ ταλαιπωρίες ἀπὸ τοὺς στρατι-

ῶτες τοῦ Ναπολέοντος, κατὰ τὴν ἅλωσι

τῆς Μόσχας (1812).

Διδάχθηκε μέσα στὴν ἡσυχία τὴν πλήρη ἐκκοπὴ τοῦ ἰδίου θελήμα-

τος καὶ τὴν ταπείνωσι, ἡ ὁποία ἐπιτρέπει στὴν Χάρι τοῦ Θεοῦ νὰ

ἐνεργῆ στὴν καρδιὰ τοῦ Μοναχοῦ.

Σὲ ὅλη του τὴν ζωή, θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ὑποτακτικὸ τοῦ

ἀδελφοῦ του Γέροντος Μωϋσέως, ὁ ὁποῖος συχνὰ τοῦ ἐφέρετο

αὐστηρὰ γιὰ νὰ τὸν δοκιμάση. ῾Ο ᾿Αντώνιος παρέμενε ἐνώπιόν τοῦ

Γέροντος πάντοτε σιωπηλὸς ἀπὸ σεβασμό, στὸν ὁποῖο καὶ ἐξαγο-

ρευόταν καὶ τὸν παραμικρὸ λογισμό του.

Εἶχε μεγάλο ζῆλο γιὰ τὶς ἱερὲς ᾿Ακολουθίες καὶ ὅταν ἐπέστρεφε

στὸ κελλί του, ἀφιέρωνε ὅλο τὸν ἐλεύθερο χρόνο του στὴν μελέτη

καὶ τὴν προσευχή.

᾿Αφοῦ ἐκαθάρισε τὸ ἔδαφος τῆς νεοπαγοῦς Σκήτης μὲ τὰ ἴδια

του τὰ χέρια καὶ ἔκτισε τὰ πρῶτα κελλιά, ἐπὶ δεκατέσσερα χρόνια

– 5 –